Ile wynoszą odsetki ustawowe i od czego zależy ich wysokość?

Odsetki są jednym z tych kłopotliwych terminów, o których każdy słyszał, ale mało kto wie o nich więcej. Nic dziwnego, to pojęcie weszło do języka potocznego. Często mówimy o oddawaniu komuś czegoś z odsetkami lub odpłacaniu się z nawiązką – jednak w świecie finansów terminologia jest jak zwykle bardziej precyzyjna. Zastanawiasz się, czym różnią się odsetki ustawowe a odsetki skarbowe? Nie wiesz, ile wynoszą odsetki maksymalne? Odsetki za zwłokę to czarna magia? Zapraszamy do lektury.

Co to są odsetki?

Najprościej. Odsetki, to po prostu koszt za korzystanie z użyczonego lub należnego kapitału. Najczęściej określane są w postaci stopy procentowej – czyli w przeliczeniu na jednostkę kapitału i roczny czas użytkowania. Brzmi skomplikowanie? Niepotrzebnie. Jeśli stopa procentowa wynosi 10% (nie zagłębiając się w koszty dodatkowe i RRSO – zakładamy, że płacisz tylko odsetki) to pożyczając 1000 zł na rok, po roku spłacisz 1100 zł.

Inne rodzaje odsetek

Żeby temat jak najlepiej zrozumieć, opiszemy inne często spotykane rodzaje odsetek. Zacznijmy od tych najlepiej opisanych – ale poruszymy również te w potocznym znaczeniu – najczęściej wyszukiwane w internecie. 

Przede wszystkim odsetki dzielimy na umowne i ustawowe. Pierwsze, jak sama nazwa wskazuje, opisane są w umowie, którą zawierasz. Może ona określać ich wysokość i sposób naliczania. W przypadku odsetek ustawowych te zmienne opisane są bezpośrednio w przepisach.

Odsetki ustawowe

Odsetki ustawowe, to odsetki od sumy pieniężnej, jakie się należą kiedy wynika to z czynności prawnej lub ustawy. Ujmując sprawę prościej: naliczane są od kwoty, która nie została uiszczona w terminie. Wierzyciel zawsze, kiedy nastąpi opóźnienie w spłacie, może naliczyć takie odsetki. Ich maksymalna wysokość to stopa referencyjna NBP +3,5 punktu procentowego. W tej chwili zatem (maj 2024) wynoszą maksymalnie 9,25% w skali roku.

Odsetku ustawowe za opóźnienie, naliczane są wtedy, kiedy wierzyciel udowodni okres zwłoki i wysokość dłużnej kwoty. Ich maksymalna wartość jest nieco większa i wynosi stopę referencyjną NBP +5,5 punktu procentowego. Obecnie 11,25% w skali roku. Znane są również jako odsetki za zwłokę.

Odsetki umowne mogą być oczywiście inne – chociaż również mają swoje limity. Jeśli poruszane wyżej odsetki są regulowane umową, maksymalne odsetki za opóźnienie mogą wynosić kolejno 18,5 i 22,5% w skali roku.

Odsetki ZUS i odsetki od zaległości podatkowych

Odsetki ZUS, czy odsetki od zaległości podatkowych to po prostu odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Na stronie ZUS i GOFIN znajduje się łatwy w użyciu kalkulator, umożliwiający wyliczenie odsetek. Mogą się pojawić, gdy nie opłacisz składek na czas – co może zdarzyć się przede wszystkim przedsiębiorcom.

Odsetki podatkowe, często wymieniane również jako odsetki skarbowe czy odsetki od zaległości podatkowych. Robi się skomplikowanie. Tutaj również mamy odsetki za zwłokę, ale ich wysokość jest inna niż w przypadku kredytów – poruszanych powyżej. Ustawa mówi wprost, że: Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%. Możliwe jest obniżenie stawki odsetek podatkowych – jeśli szybko zauważymy zaległość i sami zgłosimy się do Urzędu.

Czy biorąc kredyt trzeba sprawdzać odsetki?

Pewnie, że tak! Jednak często dostajemy pytania o to jak obliczyć odsetki od kredytu czy po prostu ile wynoszą odsetki od kredytu – a to nie jest najlepsza droga. Wszystko dlatego, że odsetki to tylko jeden z kosztów, które składają się na cenę kredytu. Tę ostatnią, w stosunku rocznym opisuje RRSO. Dlatego rozwijając początek naszej odpowiedzi – dobrze jest sprawdzać odsetki, bo jednak do finansów należy podchodzić odpowiedzialnie, ale jeszcze lepiej jest nie tylko sprawdzać, ale również porównywać RRSO – w którego skład wchodzą również pozostałe opłaty, które będziemy musieli ponieść, w związku z zaciąganym zobowiązaniem. O rodzajach zobowiązań, pożyczek i kredytów przeczytasz więcej w tekście Rodzaje pożyczek i kredytów | Smartney.